دنیای حقوق، جهانی پیچیده و پر از اصطلاحات تخصصی است. برای عموم مردم، اولین و اساسیترین دستهبندی که با آن مواجه میشوند، تفکیک «دعاوی حقوقی» از «دعاوی کیفری» است. عدم درک صحیح تفاوت این دو، میتواند منجر به اتلاف وقت، هزینه و حتی شکست در پرونده به دلیل انتخاب مسیر اشتباه شود. درک انواع دعاوی کیفری و حقوقی اولین قدم برای دفاع آگاهانه از حقوق خود است.
تفاوت اساسی دعاوی حقوقی و کیفری در چیست؟
به زبان ساده، تفاوت اصلی در هدف و ماهیت این دو دعوا نهفته است:
- دعاوی حقوقی (Civil Lawsuits): به اختلافات بین افراد (حقیقی یا حقوقی) بر سر حقوق خصوصی و مدنی میپردازد. در اینجا، قانون به دنبال «جبران خسارت» یا «الزام به انجام تعهد» است. معمولاً پای مجازات در میان نیست.
- دعاوی کیفری (Criminal Lawsuits): مربوط به اعمالی است که جامعه آنها را «جرم» میداند و نظم عمومی را مختل میکند. در اینجا، یک طرف دعوا معمولاً «دادستان» (به نمایندگی از جامعه) است و هدف، «مجازات» فرد مجرم (مانند حبس، جریمه، شلاق و…) میباشد.
دعاوی حقوقی چیست و شامل چه مواردی است؟
دعاوی حقوقی، که در دادگاههای حقوقی بررسی میشوند، طیف وسیعی از اختلافات روزمره را در بر میگیرند. شروع این دعاوی با تنظیم سندی به نام «دادخواست» صورت میگیرد.
۱. دعاوی خانواده
این دسته از پرتکرارترین دعاوی حقوقی هستند و شامل مواردی مانند:
* طلاق (توافقی، یکطرفه از جانب زوج یا زوجه)
* مطالبه مهریه
* دریافت نفقه (همسر و فرزندان)
* حضانت و ملاقات فرزند
* اثبات نسب
۲. دعاوی ملکی و ثبتی
اختلافات مربوط به اموال غیرمنقول (زمین، آپارتمان، ملک تجاری) در این دسته قرار میگیرند:
* الزام به تنظیم سند رسمی
* خلع ید (بیرون کردن متصرف غیرقانونی)
* دعاوی مربوط به سرقفلی و حق کسب و پیشه
* ابطال سند مالکیت
* افراز و تفکیک ملک مشاع
۳. دعاوی قراردادی و تجاری
این دعاوی ناشی از عدم اجرای تعهدات در قراردادها هستند:
* مطالبه وجه (چک، سفته، رسید عادی)
* الزام به انجام تعهدات قراردادی
* فسخ یا ابطال قراردادها
* دعاوی مربوط به ورشکستگی
دعاوی کیفری چیست و شامل چه مواردی است؟
این دعاوی به جرائمی میپردازند که قانون برای آنها مجازات تعیین کرده است. فرآیند با تنظیم «شکواییه» و ارائه آن به دادسرا آغاز میشود.
۱. جرائم علیه اموال و مالکیت
این جرائم مستقیماً به داراییهای افراد آسیب میزنند:
* سرقت و ربودن مال
* کلاهبرداری و تحصیل مال از طریق نامشروع
* خیانت در امانت (مانند سوءاستفاده از چک امانتی)
* تخریب اموال
* صدور چک بلامحل (که جنبه کیفری آن تحت شرایطی خاص قابل پیگیری است)
۲. جرائم علیه اشخاص (تمامیت جسمانی و معنوی)
این دسته شامل آسیبرساندن به جان، بدن یا آبروی افراد است:
* قتل (عمد، شبهعمد، خطای محض)
* ضرب و جرح عمدی
* توهین، افترا و نشر اکاذیب
* تهدید و اخاذی
۳. جرائم علیه امنیت و آسایش عمومی
اعمالی که نظم و امنیت جامعه را هدف قرار میدهند:
* جعل و استفاده از سند مجعول
* روابط نامشروع
* مزاحمت تلفنی یا ایجاد مزاحمت در فضای مجازی
* جرائم مربوط به مواد مخدر
جدول مقایسه سریع: دعاوی حقوقی در برابر کیفری
| ویژگی | دعاوی حقوقی | دعاوی کیفری |
|---|---|---|
| هدف | جبران خسارت، اجرای حق، الزام به تعهد | مجازات مجرم (حبس، جریمه، …) |
| سند شروع | دادخواست | شکواییه |
| مرجع شروع | دادگاه حقوقی (دفاتر خدمات قضایی) | دادسرا (دفاتر خدمات قضایی) |
| نتیجه | حکم حقوقی (پرداخت پول، تحویل مال، …) | حکم کیفری (محکومیت یا برائت) |
| عامل | خواهان (شاکی خصوصی) | دادستان (مدعیالعموم) و شاکی |
اهمیت انتخاب وکیل متخصص (وکیل کیفری یا حقوقی)
همانطور که مشاهده کردید، انواع دعاوی کیفری و حقوقی نه تنها در ماهیت، بلکه در آیین دادرسی (روند پیگیری) تفاوتهای بنیادین دارند. یک اشتباه در تشخیص نوع دعوا میتواند منجر به رد شدن آن از سوی مرجع قضایی شود.
یک وکیل حقوقی متخصص در امور ملکی، بهترین گزینه برای پرونده کلاهبرداری (که یک جرم کیفری است) نیست و بالعکس، یک وکیل کیفری متبحر، ممکن است در ظرافتهای طلاق و مهریه تخصص کافی نداشته باشد.
تشخیص نوع دعوای شما (حقوقی یا کیفری) و انتخاب مسیر صحیح، یک تصمیم تخصصی است. قبل از هر اقدامی، با کارشناسان و وکلای متخصص ما مشورت کنید تا از اتلاف زمان و سرمایه خود جلوگیری نمایید.
[09187397307]
